آزمایش ژنتیک بررسی جهش های آلفا تالاسمی به روش سکانس

تالاسمی گروهی از اختلالات خونی ارثی با توارث اتوزوم مغلوب است که با کاهش یا عدم تولید هموگلوبین همراه بوده و کم خونی خفیف تا شدید را ایجاد می کند. این بیماری شایع ترین بیماري هاي ارثی تک ژنی در سراسر جهان بوده و بیشتر در سواحل مدیترانه ای، آسیای میانه، شبه قاره هند و آسیای جنوب شرقی شیوع دارد.. در ایران نیز این بیماری شیوع به نسبت بالايی دارد.

هموگلوبین، پروتئینی است متشکل از چهار زیر واحد (دو زیرواحد آلفا و دو زیر واحد بتا) و هر زیر واحد دارای یک مولکول حلقه ای (هم) حاوی اتم آهن بوده که در گلبول های قرمز خون نقش حمل و نقل اکسیژن را برعهده دارند. بسته به نوع زنجیره درگیر، تالاسمی به انواع آلفا، بتا و غیره تقسیم می شود.

آلفا تالاسمی در نتیجه جهش در ژن آلفاگلوبین (alpha;-globin) به وجود می آید. فرد سالم چهار نسخه ژن فعال آلفا را دارد.

ناقل خاموش: فردی که یک نسخه ژن غیر فعال و سه نسخه ژنی فعال آلفا گلوبین را دارد. تاثیر نقصان یک زنجیره آلفا در ناقلین خاموش به حدی کم است که تاثیری در سلامتی فرد ایجاد نمی کند.

آلفا تالاسمی مینور: در این نوع، فرد دو نسخه فعال و دو نسخه غیر فعال آلفا گلوبین را دارا است. این افراد دچار کم خونی خفیف (آنمی هیپوکروم میکروسیتیک) هستند که نشانه بالینی ندارد و معمولا با فقر آهن اشتباه گرفته می شود.

بیماری H: فرد بیمار دارای یک نسخه فعال و سه نسخه غیر فعال ژن آلفا گلوبین هستند. مبتلایان در بدو تولد با علائمی چون کوچک بودن گلبول های قرمز، کم خونی همولیتیک، بزرگی کبد و طحال، زردی و در مواردی تغییرات استخوانی مرتبط با تالاسمی روبه رو هستند.

آلفا تالاسمی ماژور (هیدروپس فتالیس): فرد مبتلا دارای چهار نسخه غیر فعال ژن آلفا گلوبین هستند. جنین مبتلا معمولا پیش از تولد یا مدت کوتاهی پس از تولد فوت می کنند. در این موارد جان مادران نیز در طول دوران بارداری و یا در زمان وضع حمل در معرض خطر است. در این بیماران هموگلوبین بارت (Hb Barts) که دارای چهار زنجیره گاما گلوبین هستند وجود دارند

تشخیص قبل از تولد و یا برنامه پیش گیری قبل از ازدواج از روش های موثر در کاهش تولد کودکان مبتلا به تالاسمی است که در حال حاضر در کشور ما نیز اجرا میگردد. آزمایش های غربالگری شامل موارد زیر می باشد:

تشخیص آلفا تالاسمی پیچیده است زیرا ژن alpha;-گلوبین دارای نقص ژنتیکی بسیار متغیر است. بنابراین انتخاب روش تشخیصی به تجهیزات، تخصص، هزینه و امکانات هر آزمایشگاه تشخیصی بستگی دارد. بررسی ژنتیکی ناقلین و بیماران مبتلا به آلفا تالاسمی در آزمایشگاه ژنتیک دکتر فرهود به سه روش زیر صورت می گیرد. در بررسی ژنتیکی بیماری آلفا تالاسمی به بررسی جهش ها و حذف های ژن HBA پرداخته می شود.

مشاوره ژنتیک در افرادی که در غربالگری در گروه پرخطر و مشکوک به تالاسمی طبقه بندی شده اند و یا افرادی که دارای بستگان نزدیک مبتلا به تالاسمی هستند، توصیه می شود.

خطر تکرار این بیماری در فرزندان بعدی یک زوج دارای فرزند مبتلا، ۲۵٪ می باشد که در صورت تعیین جهش در فرزند مبتلا و تأیید ناقل بودن والدین می توان با تشخیص قبل از تولد در طی دوران بارداری از وضعیت ابتلا یا عدم ابتلای جنین اطمینان حاصل نمود.

کلمات کلیدی: آلفا تالاسمی، alpha;-thalassemia، بیماری H، ژن HBA، همو گلوبین بارت، هیدروپس فتالیس، آلفا تالاسمی ماژور، آلفا تالاسمی مینور، ناقل خاموش