در آزمایشگاه ژنتیک پزشکی فرهود:
بررسی دوازده جهش شایع در ژن MEFV بیماری تب مدیترانه ای فامیلی در یک فرد
1. بیماری تب مدیترانه ایی خانوادگی چیست؟
تب مدیترانه ای خانوادگی (FMF) یک اختلال خود التهابی ارثی بوده که باعث تب های مکرر و التهاب دردناک شکم، قفسه سینه و یا مفاصل می شود. معمولاً در افراد با اصالت مدیترانه ای رخ می دهد، اما می تواند در قومیت ها و نژادهای مختلف نیز دیده شود.
بیماری FMF، معمولا در دوران کودکی تشخیص داده شده و ناشی از تغییرات نوکلئوتیدی در ژنی به نام MEFV بوده که از والدین به فرزندان منتقل می شود. تغییر ژن بر عملکرد یک پروتئین سیستم ایمنی به نام پیرین تأثیر می گذارد و باعث ایجاد مشکلاتی در تنظیم التهاب در بدن می شود. برخی از تغییرات ممکن است باعث موارد بسیار شدید شود، در حالی که برخی دیگر ممکن است منجر به علائم و نشانه های خفیف تر شوند.
بیماری FMF، به عنوان یک صفت اتوزومال مغلوب به ارث می رسد. اختلالات ژنتیکی مغلوب زمانی رخ می دهد که یک فرد یک ژن جهش یافته را از هر یک از والدین به ارث می برد. خطر این که دو والد ناقل، هر دو ژن معیوب را منتقل کنند و در نتیجه فرزندی مبتلا داشته باشند در هر بارداری 25 درصد است. خطر داشتن فرزندی مانند والدین ناقل در هر بارداری 50 درصد است. شانس اینکه کودک از هر دو والد ژن طبیعی دریافت کند و از نظر ژنتیکی برای آن صفت خاص طبیعی باشد 25 درصد است. خطر ابتلا به بیماری FMF برای زنان و مردان یکسان است.
اگرچه بیماری FMF یک اختلال اتوزومال مغلوب است، برخی از افرادی که تنها یک ژن غیر طبیعی (هتروزیگوت) را به ارث برده اند، علائم بیماری التهابی بسیار شبیه به بیماری FMF را نشان می دهند. این افراد همچنین نسبت به جمعیت عمومی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سایر بیماری های التهابی هستند.
اندامهای درگیر در نوع اتوزومال مغلوب (دو ژن معیوب) بیماریFMF می تواند شامل قلب، ریه، کبد، طحال، دستگاه گوارش، دستگاه تناسلی (مردان)، کلیه ها، مفاصل، پوست و سیستم عصبی مرکزی باشد. در حالی که در نوع اتوزومال غالب (یک ژن سالم و یک ژن معیوب)، درگیری بیشتر در ریه، دستگاه گوارش، کلیه ها و پوست دیده می شود.
2. علایم بیماری تب مدیترانه ایی چیست؟
علائم و نشانه های تب مدیترانه ای خانوادگی معمولا در دوران کودکی شروع شده و به صورت حملات کوتاه مدت که 3-1 روز و یا به مدت طولانی تر بروز میnot;کند . حملات آرتریت ممکن است هفته ها یا ماه ها طول بکشد.
علائم و شدت FMF می تواند از فردی به فرد دیگر، حتی در بین اعضای یک خانواده بسیار متفاوت باشد. ولی به طور شامل موارد زیر می باشد.
تب های مکرر در اوایل دوران کودکی اغلب از علائم اولیه FMF هستند.
سروزیت؛ همراه با دوره های مزمن تب، یکی دیگر از علائم شایع FMF است. سرووزیت به التهاب بافت های سروزی مختلف بدن اشاره دارد. بافت های سروزی شامل غشاهایی هستند که شکم، ریه ها و قلب را می پوشانند.
علائم شکمی؛ تقریباً 90 درصد از افراد مبتلا به FMF علائم شکمی را تجربه می کنند که می تواند از نفخ خفیف تا التهاب پوشش داخلی شکم (پریتونیت) متغیر باشد.
درد مفاصل (آرترالژی)؛ و التهاب (آرتریت) تقریباً در 75 درصد از افراد مشاهده می شود.
درد قفسه سینه؛ به دلیل التهاب غشای نازک (پلورا) که ریه ها را می پوشاند (پلوریت) در برخی مبتلایلان مشاهده می شود.
آمیلوئیدوز؛ یک عارضه بالقوه جدی می باشد که در برخی از افراد مبتلا به FMF دیده می شود.. آمیلوئیدوز با تجمع نوعی پروتئین فیبریلی غیرطبیعی به نام آمیلوئید در قسمت های مختلف بدن مشخص می شود. در بیماری FMF، آمیلوئید در کلیه ها تجمع می یابد و عملکرد کلیه را مختل کرده و باعث نارسایی کلیه شود.
بثورات جلدی؛ در برخی از افراد مبتلا به FMF به شکل ضایعات پوستی دردناک، متورم و قرمز روشن (اریتماتوز) در قسمت پایین پاها مشاهده می شود..
3. بررسی ژنتیکی تب مدیترانه ایی به چه صورتی انجام می شود؟
تشخیص بیماری FMF را می توان با آزمایش ژنتیک مولکولی از طریق بررسی جهش های مشخصه ژن MEFV که باعث این اختلال می شود، انجام داد. در آزمایشگاه ژنتیک پزشکی دکتر فرهود، بررسی ژنتیکی تب مدیترانه ای در دو پنل، شناسایی 12 جهش شایع ژن MEFV و نیز شناسایی جامع جهش های MEFV صورت می پذیرد.
کلمات کلیدی: تب مدیترانه ای، اختلال التهاب ارثی، FMF، ژن MEFV
References:
1. El-Shanti H. Familial Mediterranean Fever. In: NORD Guide to Rare Disorders. Lippincott Williams amp; Wilkins. Philadelphia, PA. 2003:19.
2. Giancane G, Ter Haar NM, Wulffraat N, Vastert SJ, Barron K, Hentgen V, et al. Evidence-based recommendations for genetic diagnosis of familial Mediterranean fever. Ann Rheum Dis. 2015; Jan 27. pii: annrheumdis-2014-206844. doi: 10.1136/annrheumdis-2014-206844.